بسم الله الرحمن الرحیم
درس فقه بازار سرمایه جلسه نهم
پنج شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۰

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین من الان الی لقاء یوم الدین
اللهم وفقنا لما تحب و ترضی برحمتک یا ارحم الراحمین

دیروز دانشگاه بودم یک استاد داریم از فرانسه آمده بود و یک استاد فرانسوی هم همراه خود آورده بود بعد ما صحبت کردیم، تخصص استاد MBA بود، آخر که خواست برود گفتم من چند تا حدیث از امیرالمومنین علیه السلام میخواهم به عنوان هدیه به ایشان بگویم که همراه با خودش ببرد گفت خیلی خوب گفت آمده است ایران را ببیند، میگفت خیلی هم کارآفرین است و ایده دارد و خیلی از آن تعریف می‌کرد یعنی یک آدم برجسته است، ولی حدیث امیرالمومنین که گفتم خیلی کیف کرد، خیلی با ما رفیق شد.
یکی از روایت‌هایی که برایش خواندم این روایتی است که همه ما می‌دانیم ولی باید بیانات معصومین را دائماً تکرار کنیم، ما برای دیگران تا می‌توانیم باید حرف‌های ائمه و قرآن را بخوانیم، یک آیه قرآن خواندم و یک روایت از امیرالمومنین، آیه قرآنی که خواندم این آیه، بالاخره وقتی آدم با اینها مواجه می‌شود باید چیزی بگوید که این‌ها ندارند، یک بنده خدایی آمریکا رفته بود به یک دانشگاهی او را دعوت کرده بودند کنفرانس رفته بود یک استاد بلند شده بود و گفته بود که اینها را خودمان می‌دانیم شما مسلمان‌ها یک چیزهایی دارید آنها را بگویید، حالا ما وقتی با آنها مواجه می‌شویم باید یک چیزهایی بگوییم که این‌ها ندادند.
آیه قرآنی که من خواندم این آیه شریفه بود که سوره مائده آیه ۱۰۵، يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ، ‌ای مومنین، علیکم انفسکم، بر شما باد خودتان، وقتی هدایت شدید و وقتی که راه را پیدا کردید هر کس گمراه شد به هدایت شما آسیب نرسد، نباید ضرر بزند همه گمراهی ها، اگر همه گمراه شدند تو نباید گمراه بشوی، حالا البته آن هدایت و ضلالت نظرشان با ما فرق می‌کند ولی اجمالا. حالا آن روایت را خواندم معلوم می‌شود، الی الله مرجعکم، همه شما به سمت خدا می‌روید، فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ، خدا به شما میگوید چه کار می‌کردید مرحوم علامه طباطبایی سی صفحه راجع به این آیه بحث کرده است، وقتی طلبه شدیم، استادی داشتیم روزهای اول یک استادی داشتم که به ما وقتی تفسیر میگفت جزو اولین آیاتی که برای ما تفسیر کرد همین آیه بود که هنوز بعد از ۴۰ سال از بس که این آیه عجیب است، یا أیها الذین آمنو علیکم انفسکم، بر شما باد خودتان، یک تعبیر بلندی است، بر شما باد خودتان، خودتان را خوب بشناسید همه این‌ها را در بر می‌گیرد، نمی‌گوید خودتان را بشناسید، می‌گوید علیکم انفسکم بر شما باد خودتان.
روایت هم که که همه ما بلد هستیم و بارها شنیده ایم، دائماً باید همه ما آویزه گوشمان باشد این است که امیرالمومنین علیه السلام می‌فرماید: قیمت کل امرء ما یحسن، ارزش انسان هر آدم به آرمان هایش است، ما یحسن، آن چیزهایی که خوب میداند و هدفش است، آرمان می‌داند و ارزش می‌داند و دنبال محقق کردن آنها و دنبال رسیدن به آنها است، یعنی اگر انسان دنبال این باشد که یک شغل خوبی داشته باشد، یک درآمد خوبی در بیاورد، ارزش او همین قدر است. اگر انسان به دنبال این باشد که به قرب خدا برسد ارزش او همین است. اگر انسان همه همتش این است که به شهادت برسد در راه خدا ارزش او همین قدر است. اگر انسان به دنبال این است که از هر راهی شد یک موقعیتی گیرش آمد به آن برسد درست یا نادرست ارزش او همین قدر است.
اگر آدم این آیه روایت را خوب برای دیگران بخواند که روشن شود ارزش انسان به آرمانهای اوست. من در زندگی دنبال چه چیزی هستم؟ هدف من چیست؟ در این دنیا می‌خواهم به کجا برسم؟ چه چیزی را خوب می‌دانم و همه نیروهایم را در جهت آن بسیج می‌کنم ارزش من چیست؟
مرحوم علامه جعفری برای استادهای آنجا سخنرانی کند بلند می‌شود یک جمله می‌گوید و وقتی تمام می‌شد برای او کف می‌زنند و آن هم این است که ارزش انسان به آرمان‌های او است، بعد که جلسه ساکت می‌شود دوباره می‌گوید به حضار، این جمله‌ای که می‌گویم برای من نیست، یک رهبری داریم به نام علی ابن ابی طالب. این دفعه بیشتر کف می‌زنند، هر انسانی این را قبول دارد، من هدفم چیست و چه چیزی را خوب می‌دانم، هدف گذاری من در زندگی چیست، حالا این‌ها برای من و شما درس است که ما، عرض کنم حضور شما که اینها خیلی مهم است که آدم در زندگیش هدف گذاری کند، دنبال چه هستیم، عمرمان را می‌خواهیم صرف چه چیزی کنیم، این جملات می‌تواند مسیر انسان را عوض کند. وقتی انسان مسیرش را ترسیم کرد قرآن می‌گوید علیکم انفسکم. همه نیروهایت را بسیج کن و قدر خودت را بدان،
عرض کنم محضر مبارک شما راجع به بحث هفته قبل اگر کسی مطالعه و تحقیقی انجام داده و الان آماده عرضه است ما مشتاق استفاده هستیم در زمینه احتمالاتی که در مورد سهام گفته شد، اگر دوستان مطلبی دارید، نکته‌ای دارید، مطالعه‌ای کرده‌اید، عرض کردم این کلاس مثل کلاس‌های دانشگاه، کلاس‌های رسمی نیست من مشتاق هستم که شما اگر مطالعه‌ای انجام داده‌اید الان بفرمایید که ما از محضرتان بهره ببریم. راجع به ماهیت سهام احتمالاتی که مطرح شد، راجع به همین مقاله‌ای که برای مرحوم آقای موسویان بود و عرض کنم حضور شما که حالا نظراتی هم که داده بودید نظرات خوبی بود.
ما در جلسه قبل آمدیم احتمالات هفتگانه، هشت گانه را در مقالات و کتاب‌ها مختلف است، اینجا مطرح کردیم، فروش استقراضی ممکن است نرسیم چون هرچه فکر کردم یک سری مباحث به خود سهام، حیفم می‌آید که برویم سر فروش استقراضی و این مباحث را نگوییم.
شش و هفت احتمالی که گفتیم همه بر اساس یک سری از مبانی فقهی تکلیفش معلوم می‌شود که آن هفته اشاره کردیم، این مبانی فقهی احتمالاً به آن اشاره کردیم ولی اگر زنده بودیم بعدا در بازار سرمایه اسلامی یعنی در ابزارهای مالی اسلامی آنجا به طور مفصل وارد این‌ها می‌شویم، ولی الان در همین حد کافی باشد که ما تکلیف سهام را یک مقداری روشن کنیم و بعضی ابعاد را مشخص کنیم و بعدا بپردازیم. اگر دوستان مطالعه انجام دادند ما آماده‌ایم که بشنویم. بر اساس مبانی مثلاً فرض کنید اگر گفتیم سند طلب، احکام فقهی آن چیست، اگر گفتیم سند طلب است باید برویم سراغ احکام دین یا حق دین، اگر گفتیم حقوق و امتیازات مختلف باید برویم بحث معاملات که امتیازات انجام میشود در فقه بخوانیم، اگر گفتیم مالکیت مشاع که دین روشن‌تر است تا صورت قبلی باید برویم احکام شرکت و مالکیت مشاع و این‌جور چیزها را، شرکت در دارایی را بخوانیم و بر اساس آنها حکم معلوم می‌شود.
اگر گفتیم مالکیت مشاع در شرکت میرود روی مباحث شخصیت حقوقی، این‌ها تکرار است و هفته قبل گفتیم اگر گفتیم که مال عینی است، خوب این هم شبیه دارایی می‌شود منتها یک دارایی مشخص می‌شود که عرض کنم حضور شما که با تمام مشخصاتی که دارد مال عینی. آنجا که میگفتیم مالکیت مشاع شریک در دارایی یعنی مثلاً اگر یک میلیون سهامدار داریم، ۵۰۰ هزار تا ۵۰ هزار تا دویست هزار تا سهامدار داریم اینها همگی مالکیت مشاع مثلاً ۳۰ درصد شرکت را دارند، ولی اگر گفتیم یک مال عینی است یعنی اینکه خود سهام یک مال عینی شده است، مثل عین خارجی که می‌گوید در گروه اعیان می‌دانند، البته در تفسیر آن مانند هر عینی که سهامدار مالک سهم میشود دارای حق عینی نسبت به آن، می داند که منظور از حق عینی و مالکیت است یعنی مالک این سهامی است که یک مال عینی است.
خوب باید برویم ببینیم که یک چنین مالی احکامش چیست، شبیه آن است فرقی با آن صورت ندارد، یک احتمال دیگر هم که بود این بود که سهام را یک مالی اعتباری می‌دانند که آن باید روی احکام اعتباری برویم مطالعه.
واقعا از دوستان خواهش می‌کنم اگر این کلاس مفید نیست بگویید تا تعطیل کنیم من نه اصراری بر ادامه دارم و نه صلاح می‌دانم اگر مفید نمی‌دانید خوب تعطیل شود اگر مفید می‌دانید کار کنید وقت بگذارید از این هفته تا هفته آینده وقت بگذارید و کار کنید و کار جدی انجام دهید، توجه فرمودید کار جدی انجام دهید تا اینکه یک خورده جلوتر برویم.
من امروز چند تا بحث را می‌خواهم وارد شوم و خدمت شما مطرح کنم یک بحث این است که ما باید احکام شرکت را مد نظر داشته باشیم که قبلاً خدمت شما عرض کرده بودم احکام شرکت، شرکت یک عقد جایز است شرکت یک عقد اذنی است، اگر با مرگ یا جنون بعضی از شرکا شرکت به هم میخورد، اینها احکام شرکت است. مسئله دیگر اینکه رعایت احکام شرکت با شاکله شرکت‌های سهامی چگونه سازگار است؟ یکی از بحث‌هایی که الان می‌خواهیم مطرح کنیم این است که آیا احکام شرکت با شرکت‌های سهامی چگونه سازگار است؟ به طور خلاصه می‌خواهم این را مطرح کنم و از روی آن رد شوم.
شاگرد: اگر امکانش باشد خود احکام شرکت را هم یک مقداری اجتهادی بحث کنیم یعنی مفروض عنه در نظر نگیریم در همین احکام بحث شرکت، روایات را که مطالعه می‌کنیم واقعاً با آن چیزی که در کتاب‌های فقهی است بسیار متفاوت است.
استاد: اگر میخواهید اینطوری بحث کنیم بگذارید به رفقا کد دهیم بخوانند که با آمادگی سر جلسه بیایند پیشنهاد من این است که بحث ما باشد به قول شما یکی روایت شرکت یکی هم احکامی که فقها گفتند در مورد شرکت، اگر می‌خواهید این گونه باشد به نظر من اصلاً موضوع جلسه‌ی آینده را بگذاریم روایات شرکت و احکام شرکت من الان اینجا دارم اقوال فقها را تقریباً قسمت عمده آن را جمع کردم راجع به احکام شرکت و همین الان یک جستجوی مختصر بزنم می‌آید می‌توانم برایتان بگویم، ولی به نظرم ارجاع دهیم به بعضی از مباحث، یک جلسه دیگر بحث کنیم بهتر باشد و این جلسه را بیاییم بر اساس این که همین احکامی که قبلا اشاره کردیم در شرکت فقها گفته‌اند بحث کنیم آن وقت بیاییم آن احکام شرکتی که برای جلسه دیگر برای چیست؟ برای اینکه آن احکام را بررسی کردیم می‌توانیم هم بیاییم احکام شرکتهای سهامی را بفهمیم و می‌توانیم بیایم طراحی کنیم و برویم در فکر طراحی و اینکه چگونه میشود یک مدل خوب طراحی کرد، چون ما باید بر اساس یک احکام شرکت و احکام عقود و دوم یکسری معیارهای غیر از احکام چه مدلی می‌توانید طراحی کنید می‌پسندید؟ پس امروز من اصلا وارد این مقوله نمی‌شوم.
این رساله یک رساله سطح ۴ است که یک طلبه همین پارسال دفاع کرد. عنوان رساله، شرکت‌های سهامی و تضامنی نقدهای فقهی و راه حل‌ها برای آقای سید ولی الله سال ۹۹ دفاع شد، بعد این عرض کنم حضور شما که در مرکز پایان نامه‌های حوزه می‌توانید بروید آنجا و مطالعه کنید.
ولی خوب آمده است هم شرکت‌های سهامی را بررسی کرده است، که حالا اینها تحقیقاتی است که باید تقویت شوند تا به نتایج بهتری برسیم. مرکز مدیریت حوزه قسمت مدارج علمی قسمت پایان نامه ها، ایشان آمده است یک سری مباحث خوبی را هم مطرح کرده است، هم روایات را و هم شاکله شرکت‌های سهامی و اشکالاتی که در این شرکت وجود دارد نگاه کنید اشکالاتی که وجود دارد و ایشان بررسی کرده است، ایشان همین احکام رایج شرکت را، مرگ اعضا، عدم پرداخت خمس توسط سهامداران، عدم امکان عزل هیئت مدیره توسط اقلیت، مرگ، دیوانگی، محجوریت در انتقال سهام، بعد یک سری نقدهای دیگر که وجود دارد، مسئله لزوم شرکت، عقد صلح، اینها را همه را بحث کرده است.
بعد یک راه حل‌هایی را برای حل مشکل ارائه داده است که باید این‌ها را بروید و بخوانید، اینها البته من هم مثل خودم بعضی جاها را قانع نشدم ولی باید یک مقدار هم آسان گرفت تا این تحقیقات انجام شود تا افراد بیایند و کار کنند خیلی بخواهیم سخت بگیریم دیگر کسی سراغ این‌ها نمی‌آید، میروند سراغ موضوعات تکراری.
چند تا مسئله بگویم، یک مسئله این است که امروز عرض کنم که فقهایی که فتوا به جواز شرکت را داده‌اند به مشروعیت معاملات شرکتهای سهامی دادند، مقید کردند به این که در آن فعالیت‌های غیر شرعی انجام نشود، کتاب مرحوم آقای موسویان را بیاورم و ایشان استفتائات را هم آورده است، عنوان بحث ما این است استفتائات فقها، استفتائاتی که از فقهای موجود کرده‌اند راجع به شرکت‌های سهامی آمده‌اند از واقعاً پرسیدند که آیا این شرکتهای سهامی معاملات آنها جایز است یا نه؟ خوب ما یک تحلیل علمی خودمان داشتیم، بحث فتوایی است الان فقهای ما، مردم مقلد فقها هستند و هرچند که ما اینجا بحث می‌کنیم به نظر من که اصل این شرکت‌های سهامی پدیده‌ای است و باید تحولی جدی و اساسی صورت بگیرد که بعضی از مسائل آن را اشاره کردم بعضی را می‌گویم، ولی بالاخره مردم وقتی می‌آیند می‌خواهند عمل کنند از خود من هم که می‌پرسند من فتوای علما را می‌گویم، بالاخره فقها مراجع تقلید آمده‌اند فتوا دادند و مردم می‌پرسند و مردم مقلد این مراجع هستند، عرض کنم که فقها آمده‌اند در جواب استفتائات چه فرمودند؟ فرموده‌اند این شرکت‌های سهامی جایز است، یکی از شرایط آن این است که در آن شرکت فعالیت غیر شرعی انجام نشود.
پس شرط صحت شرکت‌های سهامی این است که در این شرکتها فعالیت غیر شرعی انجام نشود.
حالا می‌رویم در فرانسه می‌خواهیم سهام بخریم، میرویم یک وقت شرکت اتومبیل سازی سهام آن را میخریم اشکال ندارد، یک وقت می‌رویم سهام کارخانه نوشابه سازی را می‌خریم آن اشکال دارد چرا؟ چون کسانی که نوشیدنی تولید می‌کنند یک سری از فعالیت‌های آنها شرعی است و یک سری از فعالیت‌های آنها شرعی نیست، مثلاً مشروبات الکلی تولید می‌کنند، مثلاً کارخانجات تولید فراورده‌های گوشتی یک سری از تولید‌های شان تولید گوشت خوک است.
مسئله این است که نگاه کنید، خرید سهام و اسناد بهادار از شرکتهای سهامی در صورتی که در آن شرکت‌ها معاملات ربوی انجام نمی‌شود جایز است، ولی اگر معاملات ربا دارد در آن شرکت‌ها انجام شود خرید سهام ولو به نحوه شرکت جایز نیست.
آیت الله سیستانی، خرید و فروش این سهام صحیح است البته اگر معاملات شرکت سهامی حرام باشد مثل آنکه به داد و ستد شراب یا معاملات ربوی از پول باشد خرید سهام و مالکیت در این سهام جایز نیست.
آیت الله خامنه ای، خرید و فروش سهامی که شرکت‌های صنعتی و تجاری یا بعضی از بانکها در معرض فروش میگذارند چه حکمی دارد؟ بدین ترتیب که شخص یکی از آن سهام را می‌خرد و در بازار بورس خرید و فروش معامله قرار می‌گیرد و در نتیجه قیمت آن از قیمت خرید بیشتر یا کمتر می‌شود، می‌دانیم که خود سه مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد نه سرمایه، یعنی کارخانه را نمی‌فروشند سهام فلان شرکت را که میخریم خود آن کارخانه را نمی‌فروشند سهام آن را می‌فروشند. همچنین در صورتی که شرکت‌های مذکور فعالیت‌های ربوی داشته باشند یا اگر در این مورد شک داشته باشیم چه حکمی دارد؟ اگر ارزش مالی سهام، کارخانه، کارگاه شرکت بانک به اعتبار خود سهام و بر اثر اعطای اعتبار به آنها توسط کسی که کار به وسیله او صحیح است باشد اشکال ندارد، یعنی سهام را بگوییم ماهیت آن مال اعتباری است که عرض کردم آن ۵، ۶ احتمال، یک احتمال را نگفته بودند آن هم این است که یک مال اعتباری می‌باشد اشکال ندارد.
همچنین اگر به اعتبار قیمت شرکت، کارخانه یا بانک یا سرمایه آنها باشد با توجه به اینکه هر سهمی بیانگر جزئی از آن است اشکال ندارد به شرطی که علم به مجموع سهام شرکت و امور دیگری که عرفا برای دفع ضرر علم به آن داشته باشد را داشته باشد و فعالیتهای شرکت یا کارخانه، کارگاه و بانک حلال باشد.
خوب این از استفتائات، عمدتاً همین را که استفتائات بعدی هم شبیه همین است، خوب من می‌خواهم اینجا یک مسئله‌ای که مورد ابتلا است را بگویم که نظام جمهوری اسلامی باید برای آن فکری کند، در ایران خوب چه فرانسه بروید انگلیس بروید به کشورهای دیگر بروید، یک قسمتی از این شرکت‌ها فعالیت‌های غیر مشروع دارند حالا یا بانکها رسما معاملات ربوی انجام می‌دهند پس سهام بانکها.
شاگرد: اینکه گفته‌اند بانک، کارگاه یا کارخانه‌ای که در آن سرمایه‌گذاری می‌شود، نباید معامله ربوی داشته باشد طبق این قاعده سرمایه گذاری در بورس خارج از کشور اشکال شرعی پیدا می‌کند؟
استاد: خوب همین رو دارم می‌گویم که اگر بخواهیم این را به نحوه عینی خارجی نتیجه‌گیری کنیم اینطور باید بگوییم که یک، بنابراین خرید و فروش سهام بانک‌های خارجی جایز نیست شکی در آن نیست، هیچگونه بانکی را نمی‌توان سهام آن را خرید و فروش کرد در خارج چون یا تمام فعالیت‌های آن ربوی است یا قسمت عمده آن ربوی است. بنابراین جایز نیست شکی در آن نیست.
کارخانجات، خرید و فروش سهام تمام شرکت‌هایی که اینها صرف نظر از اشکالات فقهی که در سهام وجود دارد، تمام شرکت‌هایی که قسمتی یا تمام از فعالیت آنها ربوی است، مانند کارخانجات تولید نوشیدنی ها، نوشیدنی‌ها در کشورهای اروپایی و آمریکایی غالباً آبجو هم تولید می‌کند، مشروبات الکلی تولید می‌کند.
تمام این شرکت‌هایی که فرآورده‌های گوشی تولید می‌کنند در اروپا خرید و فروش سهام آنها جایز نیست و کسانی که آنجا هستند باید حواسشان باشد چرا؟ چون یا می‌گوییم که در داخل اسلام شرط است که تمام گوشت‌هایی که آنجا تولید می‌کنند ذبح شرعی نشده اند تمام فراورده‌های گوشتی آنها اشکال دارد سهام شرکتهایی که این فرآورده را تولید می‌کنند جایز نیست. نوشیدنی‌ها هم قاطی پاتی است، اگر یقین دارید که نوشیدنی‌های مسکر در آن نیست فقط نوشابه و اینها است اشکال ندارد. و الا اشکال دارد.
بحث خودمون: خرید و فروش سهام بانکهای ایران نیز جایز نیست، تمام این بانک‌های خودمان هم اشکال دارد چرا؟ زیرا علم اجمالی به صوری بودن و ربوی بودن، حالا اینها همپوشانی دارد، صوری بودن و ربوی بودن، خیلی‌ها که ربوی است صوری هم است، بعضی‌ها صوری هستند ربوی نیستند ولی اکل مال به باطل است، خدا رحمت کند آقای موسویان ما خیلی باهم بحث داشتیم، نشستی در مشهد بود، در نشست مشهد خیلی با هم بحث کردیم او می‌گفت تو که می‌گویی که قسمتی ربوی است فوقش باطل است، گفتم اکل مال به باطل.
بعد یک بحث دیگری مطرح شد فکر کنم آنروز هم آقای نظرپور زنده بود، یک روز قبل از فوت آقای نظرپور بود یعنی ایشان رفت و فردا شب فوت کرد، این بحث آنجا جدی بین ما‌ها در گرفت و در حضور اساتید خیلی کل کل شد که ما مدعی بودیم که این فعالیتهای بانکها یک قسمتش قطعاً ربوی است، ایشان می‌گفت که اگر همه اشکال داشته باشد صوری است و اکل مال به باطل است و ربوی نیست اما من میگفتم ربوی است.
می‌دانیم علم اجمالی به صوری بودن یا ربوی بودن قسمت قابل توجهی از اینها، همین دو سه شب پیش یکی از استادهای حقوق به من زنگ زد که این بانک‌ها در امهال دقیقاً ربوی عمل می‌کنند، خودش بانکی بوده است معاون بانک ملی بوده است زمانی، الان هم استاد حقوق است موضوعات را هم خوب می‌شناسد برای من هم فایل هایش را فرستاده اند و هنوز مطالعه نکردم الان نشان دهم حالا نه چون اسم استاد است نمی‌خواهم ببینید.
یک مستنداتی هم برای من فرستاده است، ما یقین داریم که یک قسمتی از فعالیت‌های بانک‌های ما ربوی است بخش قابل توجهی، سال ۹۵ یک گزارشی آن موقع آقای دکتر جلالی رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بود یک نامه رسمی برای آقای اعرافی داد که در آن گزارش مرکز پژوهشها آمده است که ما یقین داریم به صوری بودن و در ربوی بودن قسمتی از فعالیت‌های بانک، در آن گزارش مکتوب است.
آیت الله اعرافی سال ۹۵ به ما ارجاع دادند و گفتند که این را کار کنید و جواب دهید که ما جواب رسمی دادیم جمعی کار کردیم، عرض کنم حضور شما که بنابراین نگاه کنید واقعاً باید نظام کاری کند مردم را باید از رباخوری نجات دهیم و اینها. الان در یک جمعی مثل شما می‌گویم که بدانید و اشکالات شرعی آن معلوم باشد، مثلاً به عنوان مثال ما یک سری بحث‌ها داشتیم با آقای دکتر بحرینی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی است.
روایت را اشاره کردم که فرمود آخرالزمان یا ربا می‌خورند یا گرد ربا روی دامن شان می‌گیرد، این نامه رسمی است. ۹۵/۵/۱۹، جناب آقای دکتر اعرافی مدیر محترم حوزه‌های علمیه که بعد آقای اعرافی هم ارجاع دادند اعلام نظر، اینجا آمده اند توضیح دادند بعد ادامه این است نگاه کنید، که آقای دکتر جلالی رئیس مرکز پژوهش‌ها بودند، آنجا می‌گوید که در نظام بانکی فعلی قرص ربوی با ظاهری از قوت اسلامی در جریان است و در واقع ربا همچنان در نظام بانکی کشور حذف نشده است، اگر ما حرف می‌زنیم می‌گویند شما می‌گویید این گزارش مرکز پژوهش‌ها است و آرم مرکز پژوهشها است و ارجاع آقای اعرافی به ما که ما هم جواب دادیم، کار کردیم و آن موقع جواب جمعی دادیم، می‌گویند که قرض ربوی با ظاهری از عقود اسلامی در جریان است و همچنان در کشور حذف نشده است.
حالا این قبلش هم یک توضیحاتی داده است می‌خواهم بگویم خدمت شما؟ می‌خواهم بگویم که وجود ربا در سیستم بانکی ما، حقیقت ربا در نظام بانکی خبرگزاری تسنیم یک گزارشی تهیه کرده بود، ۱۵۰ نوبت فریاد علیه ربا، ۸ اردیبهشت ۹۷، این خطابه‌ها، متن کامل این‌ها را ببینید.
آیت الله جوادی، آیت الله نوری همدانی، اینها فرمایشات آقایان را اینجا جمع کرده است، آیت الله مکارم متن کامل را هم لینکش رو گذاشته ایم و روی آن را بزنید می‌روید متن کامل فرمایشات کامل آیت الله مکارم را اینجا گفته است بعد آن یکی را میزنید فرمایشات ایشان را آورده است. رباخواری بانکها جامعه را به تباهی کشانده است و مانع فعالیت اقتصادی می‌شود، فرمودند که باید برای این وضعیت بانک‌ها فکری کرد چرا که ۲۲ تا این موضوع حل نشد. در ۲۲ اردیبهشت ۹۷ حضرت آیت الله مکارم فرموده‌اند: بعضی بانک‌ها قرض الحسنه چند درصدی می‌دهند یعنی چه! نام رباخواری را به دروغ قرض الحسنه می‌گذارند این درست نیست، این هم لینک فرمایشات حضرت الله مکارم.
خبرگزاری مهر ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ این هم فرمایش حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی توجه فرمایید ایشان مفصل اینجا فرمودند، حالا وقتی این گونه است ما فعلاً کلاسمان بانکداری نیست ولی من می‌خواهم نتیجه بگیرم نتیجه‌ای که می‌خواهم بگیرم چیست؟ نتیجه‌ای که می‌خواهم بگیرم این است که خرید و فروش سهام بانک‌ها در جمهوری اسلامی ربوی است و جایز نیست. حتی اگر بپذیریم قسمتی از دارایی‌های اینها از مال‌های ربوی است جایز نیست و اصلاً برای شما بگویم اینها ملکشان نیست، یعنی چه دارایی‌هایی که از راه خلق پول به دست آورده اند چه دارایی‌هایی که از طریق معاملات ربوی به دست آورده اند، اینها در ملکیت بانک‌ها شرعاً نیست، یعنی این دارایی‌هایی که بانک‌ها دارند اینها شرعاً ملکشان نیست باید با حکم ولی فقیه تکلیفش معلوم شود و بعد بانک‌های خصوصی دارایی‌هایی که اینها به جیب زده اند و درست کرده‌اند، مال درست کرده‌اند، اینها یا ربوی است یا با خلق پولی است که اشکال شرعی دارد. خوب اینها را تبدیل می‌کنند به سهام، سهام آن را عرضه می‌کنند خرید و فروش سهام جایز نیست.
شاگرد: این وام‌هایی که خودمان هم می‌گیریم یا شرکت‌ها و کارخانجات هم از بانک‌ها می‌گیرند اینها ربایی می‌شود؟
استاد: بحثم عملیات بانکی نیست، وارد آن بحث‌ها نشویم و فعلاً سهام بانک‌ها است که چون این بحث‌ها مهم است حالا این وام‌ها و تسهیلاتی که ما از بانک‌ها می‌گیریم می‌شود یک جوری درست کرد که الان اصل عملیات بانکی مورد تایید رهبری است و بالاخره حکم ولی فقیه است و از آن طرف هم اگر من بگیرم و طبق قرارداد مثلاً من تسهیلات میگیرم در قالب مشارکت، در قالب اجاره به شرط تملیک، در قالب فروش اقساطی، پولی که من میگیرم می‌روم صرف مورد قرارداد می‌کنم، بانک هم اگر این پیش‌فرض را بپذیریم که تسهیلاتی که می‌دهد از سپرده‌ها است، اگر آن را بپذیریم، آن وقت می‌توانیم توجه کنیم که اشکال ندارد.
و بعد از آن طرف هم رفقا من اینجا که دارم بحث می‌کنم کلاس درس است بحث میکنیم یعنی چیز عملی هم بخواهیم بگیریم شاید درست نباشد ولی بالاخره نمی‌شود در مسجد امشب یک بلندگو دستمان بگیریم و بگوییم ایهاالناس هر کسی سهم بانک را گرفته است برود و پس بدهد ربا می‌خورد، این طوری نمی‌شود اوضاع به هم می‌ریزد، از سال ۵۸ هم انقلاب پیروز شد تا ۶۲، رسما سیستم بانکی ربوی بود و امام هم چیزی نمی‌گفت، چون یک دفعه هم نمی‌شود به هم زد، اینها را باید مد نظر گرفت ولی ما این حرف‌ها را می‌زنیم که مثل اینکه مراجع می‌گویند، آیت الله نوری همدانی ۳، ۴ هفته پیش از دفترشان زنگ زدند آقا دوست دارد بیایید و یک توضیح بدهید رفتم خدمت آیت الله نوری، ایشان فرمودند این مسئولین می‌آیند می‌گویم سیستم ربوی است گوش نمی‌دهند در یک جلسه خصوصی، مسئول دفتر ایشان هم بود آیت‌الله نوری، اینها را آقایان می‌گویند ولی نمی‌شود یک دفعه اوضاع را بهم ریخت، بنابراین من به کلاس درس این بحث‌ها را میگویم بگوییم بگوییم تا بلکه به اصلاح سیستم منجر شود مثلاً آقای رئیسی که الان رئیس جمهور شده است، باید بیاید با مجلس تبادل نظر کند یک فکر اساسی کنند، ما دستمان رسیده به ایشان به مسئولین بالای مملکت و الا بنابراین مرز بحث‌ها را روشن کنید.
حالا رفقا من امروز خواستم وظیفه خودم دانستم تکلیف گفتن است، از خلق پول چند بار گفتم که اگر بپذیریم به خاطر همین حواسم بود اگر چند بار گفتم، گفتم اگر مبنای ما این باشد که پولی که میدهید از سپرده‌ها است، آن وقت می‌توانیم بگوییم که اشکال ندارد اینکه گفتیم اگر بپذیریم برای این است که مبنای خلق پول را کنار بگذاریم و به خاطر همین و الا اگر بگوییم که از خلق پول است، اگر گفتیم از خلق پول است حکم خلق پول می‌آید، آن وقت از درآمد مشاع نمی‌آید یک بحث درآمد بانک‌ها است، الان سودی که بانکها به سپرده گذار‌ها می‌دهد از درآمدش است، از سود بانک است، آن سود ناشی از خلق پول، ناشی از ربوی، ولی تسهیلاتی که به من می‌دهد اگر از سپرده‌ها باشد که اشکالی ندارد، اگر هم از خلق پول باشد از درآمد حرام نیست که، از خلق پول است، یک کارت به من می‌دهد می‌گوید با این کارت ۵۰ میلیون خرید کن، ۷۰ میلیون پس بده. خوب این که پول حرام نیست که، خلق پول است آن وقت ما باید دنبال این باشیم آیا خلق پول جایز است یا نه؟ اگر مبنای ما این شد که بانک دولتی میتواند خلق قبول کند، بانک دولتی چیست؟ اشکال ندارد اگر از بانک خصوصی گرفتم و مبنای ما این شد که این بانک‌های خصوصی حق ندارند ولی مبنای ما این شد که بانک دولتی هم حق خلق پول ندارد باز هم جایز نیست و نمی‌توانم بگیرم.
اگر گفتیم که خلق پول در بانک‌های خصوصی اشکال ندارد باز هم نمی‌توانم بگیرم.
ولی برایتان بگویم اقتصاد قفل می‌کند، این را من چند وقت تا حالا تکرار کرده‌ام مسئولین نظام باید یک فکری بکنند به خاطر همین است و این‌هایی که ما میگوییم کلاس درس است واقعا پشت تریبون هیچ وقت جرائت نمی‌کنم بروم برای مردم در مساجد این مسائل را بگویم، چرا یک وقت یک شخص خصوصی می‌گوید و ما وظیفه داریم که به او بگوییم ولی تا بشود من سعی می‌کنم که خودم هم نگویم برای اینکه کل مملکت را در نظر بگیرید به هم میریزد، ولی اشکال دارد به ضرس قاطع اگر کسی بگوید سهام، میگویم نخر، چون بهم میریزد مملکت، شما بگویید سهام بانک را نخریدیم چیزی به هم می‌ریزد برو یک سهام دیگر بخر، چیزی بهم نمی‌ریزد، من در کمیته فقهی بورس به رفقا گفتم، سهام بانک‌ها اشکال دارد، بعضی‌ها قبول نکردند که سه جلسه بحث کردیم مفصل، بعضی از دوستان که یک نفر آخر زیر بار نرفت، ما چه می‌گفتیم؟ ما می‌گفتیم استدلال ما این بود، همین که گفتم که فعالیت بانک‌ها طبق همین گزارش مرکز پژوهش‌ها آقای دکتر بحرینی، حالا به ایشان نقد داشتیم، نظرات ما راجع به فرمایشات ایشان در سایت است می‌توانید بخوانید، ولی ایشان می‌فرمود ما ۸۰۰ مورد عقود مشارکتی بانک‌ها را بررسی کرده‌ایم، ۷۹۹ تا طبق ضوابط شرعی نبوده است. این را چه کسی می‌گوید؟ عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، که کارشان این جور چیزها است، امکانات دارند که تحقیق کنند، یعنی عقود مشارکتی در بانکها الکی است، متوجه هستید و این خیلی مهم است بعدش ما الان در کمیته که بحث می‌کردیم گفتیم که یقین داریم یک قسمتی از فعالیت‌های بانک‌ها ربوی است، بعد می‌گفتند نه ما قبول نداریم، مردم می‌روند تخلف می‌کنند بانک ربوی عمل نمی‌کند، می‌گفتیم نه، بانک خودش ربوی می‌کند. چون بانک خیلی از اوقات می‌دانست که مراجعین ضوابط شرعی عمل نمی‌کند به آنها می‌گوید برو یک قرارداد تنظیم کن، با قرارداد صوری به آنها پول می‌دهند ربا غیر از این چیست؟ این یک مرحله بحث.
مرحله دوم بحث این است که یک جلسه مفصل بحث شد ما نظرمان این بود که بانک‌ها یک سری از فعالیتشان مسلماً ربوی است خودشان هم می‌دانند، صوری سازی می‌کنند حقیقت این است که بانک می‌خواهد پول دهد، بیشتر بگیرد یا همین استادی که دو سه شب پیش زنگ زده بود میگفت که الان معوقات بانکی است، امثال این استاد و دیگران در بانک مشاور بانک هستند و با بانک‌ها جلسه دارند، میگفت که در قانون امهال که هست اینها اصلاً گوششان به این جور چیزها بدهکار نیست، چه کار می‌کنند؟ مثلاً من ۱۰ میلیون بدهکار هستم به بانک، بعد می‌روم به بانک می‌دهند و می‌گویند که من الان نمی‌توانم بدهم، یا سررسیدش را نداده‌ام، شعبه می‌آید چه کار می‌کند؟ می‌آید این را از اینجا پاک میکند به عنوان اینکه من پرداخت کرده‌ام، ۱۰ میلیون بدهکار هستم ۱۰ میلیون می‌نویسد یعنی من داده‌ام، از آن طرف ۱۰ میلیون تسهیلات جدید ثبت می‌کند با سود ۲۰ درصد، ۲۵ درصد بعد از این ده میلیونی که تسهیلات جدید حساب می‌کنند می‌گذارد کنار.
خوب اگر بانک بخواهد حتی اگر قالب‌های موجود را بپذیریم بخواهد سود بگیرد مشروع باشد باید در قالب عقود شرعی باشد، نه من فعالیتی کرده‌ام و نه آنجا بدهی خودم را داده‌ام، حقیقت قضیه ربای جاهلی است، یعنی دارد تمدید می‌کند در ازای ازدیاد مبلغ، یعنی من که ۱۰ میلیون بدهکار هستم می‌گوید ۱۳ میلیون سال دیگه بیا بده، ربا غیر از این چیست! الان من که می‌گویم این استاد برای اینکه یقین دارم خیلی‌ها بروید تحقیق کنید، می‌خواهم بگویم که خیلی مستند است.
فرض کن بانک یک صندوقی دارد در آن پول است، من ۱۰ میلیون تومان بدهکار هستند امروز هم باید به او ده میلیون می‌دادم و ندادم، شعبه ۱۰ میلیون از آن صندوق میدهد، اصلا خلق پول را وسط نیاورید، من حواسم به این بحث‌ها است، این چیزی که می‌گویم روی آن دقت کنید همیشه آن کسی که در مقام بیان است بگویید، نروید یک جای دیگر، فرض کن یک صندوقی دارد اینجا، پر از پول است و همین پول را می‌خواهد به من بدهد، من ۱۰ میلیون بدهکار هستم الان یک صندوق اینجا دارد که طلب‌ها را می‌گیرد و در آن صندوق می‌ریزد، فرض کنید اینطوری است، اصلا سراغ خلق پول نروید، بگذارید هر بحثی خودش روشن شود بعدا، یک صندوق بانک این جا دارد که آنهایی که بدهکار هستند می‌دهند میریزد آنجا، یک صندوق هم دارد که تسهیلات، حالا امروز قرار است من ۱۰ میلیون به آن بدهند و بریزد درون صندوق، می‌روم به بانک می‌گویم می‌گوید من این ده میلیون را به تو تسهیلات می‌دهم، بعد می‌نویسد که مثلاً فرض کنید فروش اقساطی، تسهیلات جعاله یا هر چیزی می‌دهد به من میلیون را به من می‌دهد، من اگر بخواهم سودش مشروع باشد باید ۱۰ میلیون را که میگیرم باید بروم با این ده میلیون کار کنم، تا بتوانم به آنها سود دهم و بعد که به من می‌دهد می‌گویند مگر نمی‌خواهی بدهی قبلیت را تسویه کنی، می‌گیرد از من و در آن صندوق می‌ریزد، بعد بر میدارد در گزارش عملکرد می‌نویسد وصول شد. تسهیلات جدید هم برای یک اقتصاد مقاومتی داده شد، شعبه را تشویق کنید، مطالبات معوق ندارد، تشویق دیگر هم بکنید که برای اقتصاد مقاومتی نظام تسهیلات داده است.
دو تا بارکلا، یکی اینکه بدهی را وصول را کرده است و چیز جدیدی برای رشد اقتصادی داده است، در حالی که نه تسهیلات داده است، نه مطالبات وصول شده، همان را برداشته است تمدید کرده است با سود ۲۴ درصد، ربای خالص.
می‌گویم اگر خلق پول هم نباشد ما اینجور اشکالات با مبنای همه مبنای خلق پول را همه قبول ندارند، اینهایی که بانکداری اسلامی را نوشته‌اند اینها می‌گویند.
با فرض پذیرش مبنای آنها من اشکال را می‌گویم، حتی مبنای خود این دوستان را بگیرید بر اساس مبنای خودشان هم اشکال دارد، حالا یک اشکال اضافه است که خلق پول است، این اشکال اضافه است آدم اگر بتواند بر اساس مبنای خودش بحث کند که خیلی بهتر است، اگر آدم بر اساس مبنای طرف این شیوه بحث است دقت کنید، چرا به شیوه بحث دقت نمی‌کنید، اگر آدم بتواند بر اساس مبنای طرف مقابل اشکال کند که بهتر است، چون آخر که شما نبوده اید ما در این سه جلسه نشستیم با این رفقا، الان فایلهای صوتی آن است دکتر امیرزاده دبیر جلسات کمیته است اگر فایلهای صوتی آن را می‌دهند گوش کنید خیلی جالب است، آن را با عنوان خلق پول با رفقا داشتیم و یک بحثی هم روی این جور چیزها، چرا آن دعوا را قاطی این کنیم. می‌گوییم اگر فرض کنید که مبنای شما را بپذیریم باز هم قابل تسهیل نیست.
بعد مسئله دیگر این است که وقتی می‌گفتیم در فعالیت‌های بانک‌ها فعالیت ربوی وجود دارد می‌بینی چه می‌گویند؟ امروز بحثم سهام است، نمی‌خواهم بگویم که متوجه هستید اگر کلاس ما بانکداری بود من همه ابعاد را می‌گفتم، ولی امروز بحث ما سهام بانک‌ها است، شما حواستان باشد ما داریم چیکار می‌کنیم؟ پس سهام بانک‌ها اشکال دارد، آنهایی که می‌گویند سهام بانک‌ها اشکال ندارد، بعضی‌ها می‌گویند اشکال ندارد چرا؟ به آنها می‌گوییم فعالیت بانک‌ها ربوی است یک قسمتی، می گویند نه، خوب این بحث را الان کردیم گفتیم که یک قسمتی از فعالیت‌های بانک‌ها یقینا ربوی است خوب گوش دهید یک قسمتی از فعالیتهای بانکها ربوی است چرا؟ چون گفتم معاملات صوری انجام میدهند، این تمدید معوقات و بدیهی است.
می‌دانید چه می‌گویند؟ من همیشه به دانشجوها اشکال می‌کنم می‌گویم شما روش بحث را بلد نیستید بیاید از طلبه‌ها یاد بگیرید، الان در این درسمان داریم منطقی بحث می‌کنیم، منطق این است که میگوییم در یک مرحله اینکه می‌گوییم علم اجمالی به صوری بودن یا ربوی بودن قسمت قابل توجهی از عملیات بانکی داریم، مرحله بعدی بحث این است که اینها می‌گویند که انقلت، در جلسه بعد که آمدند می‌دانی چه می‌گویند؟ می‌گویند که بانکها داراییهای خود را به صورت معامله در ذمه، من این‌ها را که به شما می‌گویم حاصل چقدر بحث‌های طولانی را دارم اینجا خلاصه می‌کنم و می‌گویم، ما داریم اینجا خودمان برای خودمان روشن شود حالا دیگران زیر بار بروند یا نروند. من وقتی می‌گویم به صورت دیالوگ انجام شده است به قول امروزی‌ها دارم نقل می‌کنم برای اینکه مطلب بهتر روشن شود و الا ممکن است یک کسی الان حرف‌های من را نپذیرد، حرف‌های مقابل را بپذیرد که سهام بانک‌ها اشکالی ندارد.
الان ما به نظام هم که می‌گوییم بانک‌ها را باید اصلاح کنیم اول باید از نظر فقهی یا استدلال‌هایمان درست باشد. می‌خواهند قبول کنند می‌خواهند قبول نکنند، خودمان قانع شویم، می‌خواهم مسئله روشن شود برای شما، می‌توانم راحت یک چیزی بگویم و بروم، ولی الان دارم بحث را علمی، اینها می‌گویند که بانک‌ها به صورت معامله در ضمن خریداری می‌کنند، آقای رئیسی عزیز که ما حامیش بودیم و هستیم دوستش داریم بروید ببینم چند بار از اسلام حرف زدند، اقتصاد مقاومتی که هیچ، اسلامی الان برو از‌ وزارا، دوستش داریم، تاج سر ما است، در لباس روحانیت است، سید است، چقدر از اقتصاد اسلامی حرف میزند، خوب این درد را کجا ببریم به چه کسی بگوییم، تمام شد و رفت خوب چه خاکی بر سرمان بریزیم؟ چه کار کنیم؟ ما که زورمان به کسی نمی‌رسد، برای شما زورمان می‌رسد که اقلاً درد دلمان را بگوییم، تمام شد و رفت کار دیگری از من بر نمی‌آید، چهار نفر مثل شما را پیدا کنیم و حرف بزنیم، اینها می‌دانید چه می‌گویند؟ اقلا مطلب برای خودمان روشن شود.
خوب بپذیرند هم ما داریم می‌گوییم، ما داریم استدلال می‌کنیم می‌خواهیم داریم برای حرفهایمان منطق داریم، من که استدلال می‌کنم الان ماحصل گفتگوی مستقیم با دوستانی که این حرف را قبول ندارند می‌گویم لااقل روشن شود مسئله، نگاه کنید اشکال می‌کنند همین الان شما به من بگویید بانک وقتی می‌رود و ساختمان می‌خرد بیا جواب بده، فرض کن که دوستان دارند با شما بحث می‌کنند می‌گوید که بانک دارایی هایش را به صورت چی میخورد؟
به صورت کلی در ذمه فرض کنید من الان می‌روم یک چیزی بخرم، وقتی میخرم می‌گویم فاکتور کن، درست است فرض کن می‌خواهم بروم یک کسی دختر دارد، می‌خواهد برایش یخچال و فریزر بخرد ماشین، می‌رود همه را از یک فروشگاه میخرد آخر می‌گوید فاکتور کن، خوب می‌گوید من چقدر بدهکار شدم؟ می‌گوید ۱۰۰ میلیون تومان مثلاً، می‌گوید خوب شب می‌آیم چک آن را به تو میدهم تمام شد و رفت. ولی اگر پول حرام بیاید بدهد معامله صحیح است یا نه؟ معامله را در ذمه خریده است جواب بده، معاملات عمده وقتی بانک فلان می‌رود یک ساختمان در میدان آرژانتین تهران میخرد، می‌رود در خیابان طالقانی تهران می‌خرد، الان ساختمانهای مهم برای بانک‌ها است. پاساژ‌های مهم، ساختمان‌های مهم، گرانترین ساختمان‌ها وقتی می‌رود آن را از مالک می‌خرد، نماینده بانک می‌رود با آن گفتگو می‌کند قولنامه می‌نویسند، قرارداد می‌نویسند قطعی که میشود بعداً چک می‌دهد، می‌گوید این را به حساب تو می‌ریزیم و خوب پس معامله را انجام داده، نمی‌گوید در مقابل این پول کلی می‌خرد.
بعداً سهام بانک‌ها بحث امروز ما سر سهام بانک‌ها است، سهام بانک روی این داراییها منتشر می‌کند جواب دهید شما که دارید، بحث می‌کنیم من ناراحت نمیشوم از این بحث‌ها ولی بحث که می‌کنیم می‌خواهم پخته شویم، شما به من جواب دهید می‌گویند بانک سهامش را روی این دارایی‌های موجود منتشر می‌کند که به صورت کلی در ذمه خریده است، به من بگویید چه اشکالی دارد خرید و فروش سهام بانک‌ها اشکال ندارد بیخود اشکال نکنیم بحث‌هایی است که ما ساعت‌ها بحث کرده‌ایم و الان می‌گویم فایل صوتی آن است بروید بگیرید و گوش دهید.
به صورت کلی من الان می‌خواهم خانه بخرم می‌خواهم یک خانه در زنبیل آباد قم بخرم، میروم به فروشنده می‌گویم خانه را به من بفروش، می‌گوید باشه، در بنگاه معاملات ملکی نشسته‌ایم آقا بنویس یا علی، قطعی شد که قیمت؟ چقدر شد می‌شود فلان مقدار، بعد که قطعی شد می‌گویند خریدم، بعد چک میکشم می‌دهم. پس معامله تمام شد از نظر فقهی می‌گویم. من معامله رو کلی خریدم، هزار تومان بدهکار شدم بعداً یک چک کشیدم دادم حتی اگر این پول حرام باشد معامله درست است چرا؟ من دینم را ادا نکرده ام، ولی معامله صحیح است چون معامله را کلی انجام دادم، بعدا من بانک میروم سهام بانک را منتشر می‌کنم روی دارایی‌ها منتشر می‌کنم. صوری است نه واقعی است.
جوابش این است که دقت کنید همیشه بحث را درست بیاورید جای اصلیش، جوابش این است بروید ترازنامه بانکها را مطالعه کنید، مثلا بانک فرض‌کن صادرات، بانک روی تراز نامه‌اش می‌آید، ترازنامه چیست؟ دارایی‌ها یک طرف، بدهی‌ها یک طرف، وقتی تراز نامه اش را منتشر می‌کنند در قسمت دارایی‌ها چه چیزهایی می‌آورد، بانک در قسمت دارایی هایش دین‌ها و طلب‌هایی را هم که دارد، سودی هم بگیرش آمده است اینها انعکاس سودآوری در ترازنامه، تراز نامه را شما بروید و موارد آن را مطالعه کنید، نمودار آن را هم می‌توانید پیدا کنید وقتی شما می‌روید نمودار ترازنامه، ما آنروز که در کمیته بحث می‌کردیم آمدیم ترازنامه را بردیم، گفتیم نگاه کنید بانک وقتی می‌آید ترازنامه نشان می‌دهد دیون را می‌آورد، بانک وقتی می‌آید دارایی هایش را مینویسد این طلب‌ها و عرض کنم حضور شما که مطالباتی که از مردم دارد جزو دارایی حساب می‌کند و سهام را روی آن منتشر می‌کند، دقت کنید سودی که از مردم گرفته بابت تسهیلات یک قسمتی همین سود فعالیتهای ربوی است، این نمودار ترازنامه بانک صادرات، می‌آید در آنجایی که دارایی‌ها و بدهی‌ها را می‌نویسد.
وقتی می‌آید دارایی‌ها آن که مبنای انتشار سهام است چیست؟ مبنای انتشار سهام چیست ترازنامه بانک دارایی‌های بانک است دارایی‌ها چیست؟ داراییهای بانک است، دارایی‌ها چیست؟ ساختمان است، بعد سودی هم که می‌آید در جیب بانک از قبل تسهیلات است، سود چیست؟ سود همان تسهیلات ربوی و صوری است، صوری که در ترازنامه می‌آید مبنای انتشار اوراق یعنی سهام واقع می‌شود مجموع اینها است، فقط ساختمان آن نیست که بگویید ساختمان را به صورت کلی خریده است.
توجه فرمودید این میشود جواب سوال، که ما این جواب را دادیم آن موقع، پس جواب این است آن چیزی که مبنای انتشار اوراق سیستم بانکی است عبارت است از مجموع دارایی‌های بانک و مجموعه دارایی‌های بانک شامل ساختمان‌ها می‌شود، نمیدانم دارایی‌های فیزیکی می‌شود، این جمله شامل سودی که از مردم میگیرد بابت آن تسهیلاتی که ربوی و صوری داده، آن هم شامل می‌شود نتیجه این است ما یقین داریم آن چیزی که تبدیل شده است، آن دارایی‌هایی که به سهام تبدیل شده است یک قسمتی سود حاصل از فعالیت‌های ربوی است. روشن شد این می‌شود جواب سوال‌، این جوابی بود که ما آن روز وقتی با سوال آن مواجه شدیم آمدیم روی آن کار کردیم با یکی دو تا از دوستان کار کردیم و جلسه گرفتیم با آقای عبادی و اینها کار.
دارایی‌های بانک چیست بانک صادرات ایران دارایی، مگر سهام را روی دارایی منتشر نمی‌کنند ! موجودی نقد جزو دارایی است، سهام روی دارایی منتشر میشود، بورس اجازه می‌دهد روی دارایی سهام بدهد، دارایی بانک چیست؟ یک موجودی نقد ۱۳۴ میلیون میلیون، مطالبات از بانکهای مرکزی، از بانکهای سایر موسسات مطالباتش چیست؟ مطالبات ناشی از همین سود‌ها است، مطالبات از دولت، اینها مگر دارایی‌های بانک نیست، تسهیلات اعتباری و مطالبه از اشخاص دولتی به غیر از بانک ها، درست است، بقیه هم همین است، یکی عبارت است از دارایی‌های ثابت مشهود، پس این جواب این دوستان است که بانک آن دارایی هایش مرکب از اینها است، مرکب از پول و غیر پول است.
خبب این پول‌ها چیست؟ اینها سود است سود ناشی از تسهیلات ربوی و صور است، یکی دارایی‌های ثابت مشهود است، و الا یک قسمت قابل توجه ناشی از اینها است.
بر اساس این تبیین سهام بانک‌ها اشکال دارد و اگر این را هم در جایی از ما پرسیدن بلند میشویم و جواب می‌دهیم می‌گوییم سهام بانک‌ها را نخرید، چون زندگیتان به ربا آلوده می‌شود، ربا که شوخی نیست، ربا جنگ با خدا است.
شاگرد: این ربا را اگر مردم آموزش ببینند برای وام گرفتن و اینها خوب مشکلشان حل می‌شود دیگر نمی‌آیند به صورت ربایی، یعنی طرف خواهد وام بگیرد می‌گوید بیست میلیون وام گرفتم با ۵ میلیون سود، ولی اگر آموزش ببینند این حل می‌شود.
استاد: اگر ما مبنایی اشکال داشته باشیم مشکل حل نمی‌شود، یعنی قابل حل نیست اگر گفتیم بانک می‌آید همین پولی که ناشی از سود و غیر سود است می‌دهد،
شاگرد: می‌گویند این سود ارزش افزوده است، خود دفتر حضرت آقا هم این را حساب می‌کند کسی که خمس بخواهد بپردازد اگر نداشته باشد الان بدهد بخواهد یک سال دیگر پرداخت کند، طبق تورمی که از دفتر آقای روی آن می‌کشد حالا ۲۰ درصد است، ۳۰ درصد است.
استاد: تورم چه ربطی به بحث ما دارد؟
شاگرد: ربطش به این است که منی که می‌خواهم مثل یک میلیون الان خمس بدهم، بعد از یک سال دیگر باید یک میلیون و سیصد بدهم. خوب این وامی هم که من میگیرم مثلا ۵۰ میلیون، ۶۰ میلیون پس بدهم. این هم همین است میگویند همین است ارزش افزوده است.
استاد: می‌دانم به بحث ما چه ربط دارد، ما بحثمان خرید و فروش سهام بانک‌ها است.
شاگرد: یکی از بحث‌ها این بود که سیستم بانک سیستم ربایی است، وقتی اینطوری باشد دیگر ربایی نیست ارزش افزوده می‌شود.
استاد: یعنی تورم، این حرف آقا است، بقیه مراجع قبول ندارند مطلب. دوم این که حتی اگر این مبنا را هم بپذیریم باز هم اشکال دارد وقتی بانک با خلق پول می‌دهد منی که پول میگیرم از خلق پول به من پول می‌دهد.
شاگرد: اشکال خلق پول را نفهمیدیم چیست؟ کار حرامی که نیست، اشکال کجاست؟
استاد: خلق پول حرام است آیت الله مکارم به حرمت آن فتوا دادند به حرمت، به این که اکل مال به باطل است، این که شبیه به کلاهبرداری است.
شاگرد: خلق پول همان چاپ اسکناس میشود درست است؟
استاد: خلق پول یعنی اینکه پول بانک الان هر روز دارد پول می‌زاید مثل اینکه دارد اسکناس چاپ میکند، فرقی ندارد، اسکناس بدون پشتوانه یعنی چه؟ خلق پول هم یعنی همین؟
شاگرد: خلق پول که میفرمایید برای بانک‌های دولتی مشکل ساز نیست اینها مربوط به بانکهای خصوصی می‌شود چون دولت می‌تواند اساسا این کار را بکند.
استاد: بانکهای دولتی هم اشکال دارد، چه کسی گفته است که اشکال ندارد؟ جلسه من خلق پول نبود و گرنه من توضیح می‌دادم چون بحث من خلق پول نبود من وارد نشدم خلق پول در بانک‌های خصوصی بدتر است، ولی در بانک‌های دولتی هم جایز نیست چرا؟ چون خلق پول سبب تورم می‌شود، سبب به هم خوردن توزیع درآمد میشود، مردم را به خاک سیاه می‌کشاند حالا بانک دولتی باشد، اگر الان به این نحو که دارند خلق پول بانک‌های دولتی مگر باعث نمی‌شود ارزش پول کاهش پیدا کند، دولتی باشد جایز است یا نه بانک خصوصی بدتر است ولی بانک دولتی هم جایز نیست، الان خلق پولی که دارند میکنند یکی از عوامل تورم خلق پول است، خلق پول همه آسیب می‌بیند هیچ کسی هم راضی نیست، شما راضی هستید؟
شاگرد: مطلبی که شما می‌فرمایید درست است منتها مسئله اینجاست که آقای رفسنجانی گفت مثلاً برای فلان سال در تشخیص مصلحت مصوب کردیم، ۱۰ میلیارد دلار ربا بگیریم وقتی دولت این کار را می‌کند به هر طریق از طریق بحث مصلحت می‌توانیم یک جوری ماست مال بکنیم بگوییم حلال است بخوریم و گرنه که هیچی به هیچی.
شاگرد: آن اکل میته است آن هفته یادم است، اضطراب می‌شود.
استاد: حالا اگر آنها را ولی فقیه یک زمانی اینها را گفتم در خلال بحثم گفتم اگر که سال ۵۸ تا ۶۲ را گفتم، گفتم که دارم نوشته‌های شما را می‌خوانم من عرضم این بود که سال ۵۸ تا ۶۲ را امام دیدند که اگر بخواهند بگویند که این سیستم ربوی است به هم میریزد به خاطر این اعلام نکردند. الان ۴۰ سال از انقلاب میگذرد اینها خلاف شرع‌های مسلم است که حقوق مردم دارد نابود می‌شود، مردم دارند بدبخت می‌شوند، مردم بیچاره می‌شوند خوب تا چه زمانی می‌خواهیم فکر کنیم.
شاگرد: استاد چه کسی باید فکر کند؟
استاد: اینجا یک کلاس درس است، ما که مسئول مملکت نیستیم، من یک آدمی هستم که هیچ کاره. دارم حکم شرعی می‌گویم این که مملکت چه می‌گذرد، ما داریم در کلاس درس اینها را می‌گوییم بله باید برویم به همه بگوییم وقتی حرام است نمی‌توانم بگویم حلال است، من یقین دارم به حرمت، من یقین دارم که خلق پول الان اشکال دارد و می‌دانم که بدبخت‌ها را بدبخت میکند، بیچاره‌ها را بیچاره‌تر میکند، اضطرار تا کی؟ مردم را که نمی‌شود اینقدر حقوقشان را ضایع کرد، الان دارد هر روز خلق پول صورت می‌گیرد، سرمایه گذاری ما منفی، رشد اقتصادی منفی خلق پول دارد اقتصاد را داغون می‌کند، چه مجوز شرعی داریم‌؟ بانک دولتی، بانک‌های خصوصی که مملکت را به خاک سیاه نشاندند و باید تعطیل شوند و همه دارایی‌های آن برای مردم است، عمده دارایی‌های بانک خصوصی باید حساب شود این‌ها با حکم آنهایی که ناشی از خلق پول است عمده آن سبب بدبخت‌تر شدن مردم شده است و شبیه انفال برای دولت اسلامی است و باید به مصلحت عموم صرف کند، تشخیص ما این است حالا اگر کسی قبول ندارد.
ولی بحث امروز ما سهام بود، ما امروز بحثمان خلق پول نبود، اگر بحث ما خلق پول بود من ابعاد خلق پول را برای شما گفتم آنجا خیلی حرف داریم بزنیم، امروز بحث من سهام بود، در این حد وارد بانک شدم که باز هم خط بحث را گم نکنیم، در کلاس بانکداری آن بحث‌ها مفصل بحث می‌شود، اینجا کلاس بازار سهام است، کلاس بورس است کلاس بورس امروز تا این حد خواستیم بگوییم خواستیم بگوییم که طبق فتاوای فقها من که خودم اصلا روی شرکت‌های سهامی حرف دارم.
فرض کنیم که پذیرفتیم فتاوای فقها چه می‌گوید؟ می‌گوید در صورت خرید و فروش سهام شرکت‌های سهامی جایز است که فعالیت‌های ربوی در آن انجام ندهند، در خارج را گفتیم آمدیم داخل گفتیم مصداق بارز فتوای فقها سیستم بانکی است، بعد این سوال مطرح شد که مگر مرض این سیستم بانکی چیست؟ خواستیم بگوییم سهامی که منتشر می‌شود روی دارایی‌های است که یقین داریم به وجود حرام، لااقل به صورت مشاع. یکی می‌گوید نه سود اینها مردم رعایت می‌کنند ما گفتیم نه، اینطور نیست خود بانکها یکی امهال به صورت ربوی عمل می‌کنند، یکسری فعالیت‌های صوری اشکال کردند گفتند که بانک دارایی‌هایی را که سهام روی آنها منتشر می‌کند، یعنی به صورت کلی این‌ها را خریده است جواب این شد که نه ترازنامه بانک می‌بینیم که دارایی بانک که مبنای انتشار سهام است چیست؟ مجموعه وجوه نقد است، مجموعه طلب هوایی است که از مردم دارد، مجموع دارایی‌های مشهود است نتیجه این است که سهام روی این‌ها منتشر می‌شود، بعد علم اجمالی به وجود حرام داریم در آن و خرید و فروش سهام جایز نیست.
این درس امروز ما حالا ما در حدی وارد مسائل شدیم که بتوانیم وجود حرام را اثبات کنیم والا نه امروز قصدمان این بود که مثلاً خلق پول را مفصل بگوییم، نه عملیات بانکها را می‌خواستیم بگوییم، آن بحث اگر خواستیم کلاس بانکداری که الان دارد برای آن تشکیل می‌شود انجام می‌شود یا اگر بنده قرار است خدمتتان باشم کلاس بانکداری بگذاریم آن موقع خلق پول را مفصل بحث می‌کنیم و مسائل دیگر.
توجه فرمودید این خط بحث امروز ما است که از دایره بحث خودمان خارج نشویم والا بحث زیاد است، حالا به مناسبت رفتیم یک تعرضی به مسائل بانک‌‌ها کردیم.
شاگرد: این سوالی هم که کرده اند اگر از این سهام‌های بانک‌ها خریداری شده است الان باید چه کار کرد؟
استاد: اینها را باید حکم مجهول المالک بگوییم پیدا کند، بفروشند.
شاگرد: سودش مجهول می‌شود خود اصلی سرمایه سهامدار مجهول نیست درست است؟
استاد: الان پولش هدر رفته است، پولش که رفته داده است مثل اینکه من رفتم ببخشید یک خوک و گوسفند را با هم خریده‌ام هزار تومان، یک نفر هم گوسفند می‌فروشد هم خوک می‌فروشد، من دوتا را خریدم هزار تومن، الان می‌خواهم این را به دیگری بفروشم چه کار کنم؟ حکمش چیست؟ خیلی مشکل می‌شود، اینجا گوسفند را حق دارم بفروشم خوک را چطور جایز است، اینجا باید رفت سراغ این که چه خاکی به سرمان بریزیم.‌
امروز بحث ما خلق پول نبود، یک جلسه باید بیاییم بگوییم ما خلق پول را می‌خواهیم بحث کنیم آنجا وارد بحث می‌شویم امروز سهام بانک‌ها بود و تمام شرکت‌ها و کارخانجاتی که سهامشان منتشر می‌شود و مشتمل بر وجود حرام است یقین است.
اگر کسی حرفای من را قبول ندارد دوستانی که تشریف دارید عرایض بنده را قبول نداشته باشید، لااقل سیر بحث جا افتاد، شما که ملزم نیستید حرف من را قبول کنید بحث روشن شد، مشخص شد که بحث ما راجع به سهام بانک‌ها و شرکت‌ها تکلیف ما چیست.
خدا همه شما را تایید کند.

برای دانلود فایل جلسه اینجا را کلیک کنید.